kutubhona

асарлардан аён бўладики, фойда келтирадиган қарз – агар ортиқчаси билан қайтариш шарт қилинган бўлса – ҳаромдир. Бу тўғрида ҳеч қандай ихтилоф йўқ. Агар шахс бировга бундай шарт қўймай қарз берган бўлса ва ўша бошқа биров олган қарзини ортиғи билан қайтарса, бу ҳам ҳаромдир. Аммо унга олган қарзидан ортиқроқ бўлган бирон ҳадя берса бунда қаралади. Агар одатда унга ҳадя қилиб юрган бўлса, шундай одати бўлса, бунинг зарари йўқ ва қарз берган киши унинг ҳадясини қабул қилиши жоиз бўлади. Аммо ҳадя қилиш унинг одати бўлмаса қарз берган одамнинг ҳадяни қабул қилиши жоиз бўлмайди. Бунга далил Анас ривоят қилган юқоридаги ҳадисдир. Аммо Бухорий «Саҳиҳ»ида Абу Ҳурайрадан ривоят қилган ушбу:

«أَنَّ رَجُلاً تَقَاضَى رَسُولَ اللَّهِ A فَأَغْلَظَ لَهُ فَهَمَّ بِهِ أَصْحَابُهُ فَقَالَ: دَعُوهُ فَإِنَّ لِصَاحِبِ الْحَقِّ مَقَالاً, وَاشْتَرُوا لَهُ بَعِيرًا فَأَعْطُوهُ إِيَّاهُ قَالُوا: لاَ نَجِدُ إِلاَّ أَفْضَلَ مِنْ سِنِّهِ قَالَ: اشْتَرُوهُ فَأَعْطُوهُ إِيَّاهُ فَإِنَّ خَيْرَكُمْ أَحْسَنُكُمْ قَضَاءً»

«Бир киши ҳақ талаб қилиб келиб Росулуллоҳ с.а.в.га қўполлик қилди. Шунда саҳобалар унга ташланмоқчи бўлишди. Пайғамбаримиз с.а.в.: уни ўз ҳолига қўйинглар. Ҳақ эгасининг гапиришга ҳаққи бор. Бир туя сотиб олиб унга беринглар, дедилар. Саҳобалар: унинг туясидан яхшироғини топдик, дейишди. Пайғамбаримиз с.а.в.: уни сотиб олиб унга беринглар, чунки сизларнинг яхшингиз қарзни чиройлироқ қилиб қайтарганингиздир, дедилар», дейилган ҳадисга ва Абу Довуд Абу Рофеъдан ривоят қилган:

«اسْتَسْلَفَ رَسُولُ اللَّهِ A بَكْرًا فَجَاءَتْهُ إِبِلٌ مِنْ الصَّدَقَةِ فَأَمَرَنِي أَنْ أَقْضِيَ الرَّجُلَ بَكْرَهُ فَقُلْتُ لَمْ أَجِدْ فِي الإِبِلِ إِلاَّ جَمَلاً خِيَارًا رَبَاعِيًا فَقَالَ: أَعْطِهِ إِيَّاهُ فَإِنَّ خِيَارَ النَّاسِ أَحْسَنُهُمْ قَضَاءً»

«Росулуллоҳ с.а.в. бир кишидан эркак бўталоқ (туя боласи)ни қарзга олди. Садақот туялари келган пайтда Пайғамбаримиз с.а.в. ўша кишига урғочи бўталоқни бериб қарзни тўлашимни буюрди. Мен туялар ичида тўрт яшарли яхшироқ туяни топдим, дедим. Пайғамбаримиз с.а.в.: унга ўшани бер, чунки одамларнинг яхшиси қарзни чиройли қилиб тўлаганидир, дедилар», дейилган ҳадисга келсак, бу қарзни ортиқчаси билан қайтаришни шарт қилишга ҳам,